บ่อเกลือสินเธาว์โบราณ "บ่อเกลือโบราณบ้านบ่อหลวง. อำเภอบ่อเกลือ อยู่ไม่ไกลจาก บ่อเกลือวิวรีสอร์ท เดิมเรียกว่า "เมืองบ่อ" เพราะในอดีตเมืองนี้มีบ่อเกลือสินเธาว์ มากถึง 7 บ่อ คือ บ่อหลวง บ่อหยวก บ่อเวร บ่อน่าน บ่อกิน บ่อแคะ และบ่อเจ้า แต่ปัจจุบันเหลือเพียง 2 บ่อเท่านั้น เรียกว่าบ่อเกลือเหนือ และบ่อเกลือใต้

บ่อเกลือแห่งนี้อยู่ใกล้ บ่อเกลือวิวรีสอร์ท ขับรถไม่ถึง 5 นาทีก็มาถึง หลังจากที่จอดรถก็เห็นคุณลุงกำลังต้มเกลือ ลุงเด้ง ป้าไก่ ก็ได้เข้าไปสอบถามว่า

ลุงเด้ง : "ทำไมที่น่านถึงมีบ่อน้ำเกลือ อยู่ห่างทะเลตั้ง 5-6 ร้อยกิโลเมตร?"
คุณลุง : "ลุงก็ไม่รู้เหมือนกัน... เค้าบอกกันว่าที่ตรงนี้เมื่อก่อนเป็น... ทะเล"
ลุงเด้ง : "เมื่อก่อนน่านเป็นทะเล???" เกิดอาการ งง ชั่วขณะ...
คุณลุง : "ลุงจะให้ชิมเกลือ... เค็มมั๊ยละ 555 แถวนี้มีสุสานหอยด้วยนะ..."

ขากลับเข้าตัวเมืองน่าน มีป้ายเขียนว่าไปสุสานหอย ... นี่มันเรื่องจริงหรือ???

บ่อเกลือ โบราณบ้านบางบ่อหลวงตามหลักฐานทางธรณีวิทยา ซึ่งสันนิษฐานได้ว่า ในบริเวณนี้มีการตกตะกอนของน้ำทะเล ในยุคเพอร์เนียน (280 ล้านปีมาแล้ว) ต่อด้วยยุคไทรแอสสิค (230 ล้านปีมาแล้ว) ลุงเด้งคิดว่าน่าจะประมาณยุคของไดโนเสาร์ จูราสสิคนั้นเลยแหละครับ ทำให้เกิดชั้นเกลือหินใต้ดินหรือโดมเกลือหินอยู่ในบริเวณนี้ เมื่อมีการขุดบ่อก็อาจจะบังเอิญไปพบตาน้ำเค็มใต้ดิน ทำให้มีการผลิตเกลือจากบ่อน้ำเค็มเหล่านี้

การผลิตเกลือที่บ้านบ่อหลวง มีการผลิตกันมาตั้งแต่ในสมัยประวัติศาสตร์ ปรากฏชื่อครั้งแรกเมื่อมีการอ้างถึง "บ่อมาง" เมื่อพระเจ้าติโลกราชแห่งเชียงใหม่ ยกทัพมายึดเมืองน่านได้ในปี พ.ศ. 1993 นอกจากนี้ยังมีหลักฐานทางโบราณคดีต่าง ๆ อาทิ เครื่องถ้วย , ศิลาจารึก , พระพุทธรูป ช่วยยืนยันว่า ชุมชนที่ผลิตเกลือที่บ้านบ่อหลวงเจริญรุ่งเรือง อนุมานว่าเป็นระยะที่ 1 เมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 21-22 หลังจากนั้น ไม่เป็นการแน่ชัดว่ามีชุมชนที่ผลิตเกลือสืบต่อ ๆ มาหรือไม่ เนื่องจากบ้านเมืองในล้านนากำลังวุ่นวายเพราะอยู่ภายใต้อำนาจของพม่า และไม่พบหลักฐานทางโบราณคดียืนยันอย่างแน่ชัด หากแต่จากข้อมูลประวัติชาติพันธุ์ และประวัติศาสตร์บอกเล่า ทำให้สันนิษฐานได้ว่าเกิดชุมชนในระยะที่ 2 ในราวต้นพุทธศตวรรษที่ 24 และกลุ่มชนเหล่านี้ เป็นบรรพบุรุษของชาวบ่อหลวงในปัจจุบัน ซึ่งน่าจะเป็นชาวไตลื้อ ที่อพยพมาจากแถบเมืองบ่อแฮ่ ทางตอนใต้ของสิบสองปันนา ซึ่งเป็นเมืองที่มีการผลิตเกลือสินเธาร์เป็นปริมาณมาก โดยมีลักษณะและวิธีการผลิตคล้ายคลึงกัน

คุณลุงยังเล่าวิธีการทำเกลือ โดยการตักน้ำจากในบ่อส่งผ่านมาตามลำไม้ไผ่สู่บ่อพัก เพื่อให้ตกตะกอนแล้วนำน้ำเกลือที่ตักจากบ่อมาต้มในกะทะประมาณ 4-5ชั่วโมงให้น้ำเกลือระเหยแห้ง จากนั้นก็จะนำไม้พายมาตักเกลือใส่ตะกร้าที่แขวนไว้เหนือ กะทะเพื่อให้น้ำเกลือไหลลงมาในกะทะทำอย่างนี้ ไปเรื่อย จนน้ำในกะทะแห้ง หมดแล้วจึงตักน้ำเกลือจากบ่อมาใส่ลงไปใหม่หลังจากนั้น ใส่ถุงวางขาย กันหน้าบ้านเกลือ เมืองน่านไม่มีไอโอดีนเหมือน เกลือทะเลจึงต้องมีการเติมสารไอโอดีนก่อนถึงมือผู้ซื้อ

ช่วงฤดุการท่องเที่ยวคุณลุงบอกว่า ต้มเกลือขายกันไม่ทันเลยในแต่ละวัน แต่พอเป็นช่วงหน้าร้อน หน้าฝน นักท่องเที่ยวน้อยมาก ก่อนกลับอย่าลืมแวะซื้อเกลือกับคุณลุงด้วยนะครับ

การเดินทางโดยรถยนต์ส่วนตัว

ทางเลือกที่ 1 : เริ่มต้นที่ตัวเมืองน่าน ขับไปทางอำเภอสันติสุข ก่อนถึงอำเภอสันติสุขประมาณ 2 กิโลเมตร ให้เลี้ยวซ้ายจากนั้นขับตรงไปแล้วเลี้ยวขวา สู่อำเภอบ่อเกลือ

ทางเลือกที่ 2 : เริ่มต้นที่ตัวเมืองน่าน ขับไปทางอำเภอปัว ขับไปจนถึงอำเภอปัว จากนั้นใช้ถนนสาย 1256 มุ่งหน้าอุทยานแห่งชาติ ดอยภูคาจากนั้นขับไป ตามเส้นทางมุ่งหน้าสู่อำเภอบ่อเกลือ

GPS : 19°09'04.7"N 101°09'18.1"E

รีวิว "อร่อยเมืองน่าน" The amazing journey blogging contest
ขอพลังโชเชียลช่วยกด " โหวต" เพื่อให้คะแนนให้ลุงเด้ง ป้าไก่ ได้ที่http://goo.gl/yKurdf
(กดโหวต แล้วตามด้วย กด OK เป็นอันจบขั้นตอน)
ขอได้รับความขอบคุณจาก ลุงเด้ง ป้าไก่